Drewno, surowiec wszech czasów

Od stu lat prowadzimy racjonalną gospodarkę leśną. Nauki leśne się rozwijały, zmieniały się potrzeby Polaków. Jednak najważniejsza zasada działalności polskich leśników pozostała niezmienna. Pozyskanie drewna jako najważniejszego surowca – uniwersalnego, biodegradowalnego, ekologicznego, jest podporządkowana rozbudowie zasobów leśnych naszego kraju. Przez 100 lat leśnikom przyświecała misja, żeby zasoby leśne były coraz większe, ale i coraz bardziej różnorodne - mówi Damian Sieber, dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach.

Bez względu na koniunkturę, ceny, sytuację gospodarczą i ekonomiczną Lasów Państwowych, komentarze i emocjonalne wypowiedzi w przestrzeni medialnej – leśnicy pozyskują drewno według wcześniej ustalonego Planu Urządzania Lasu. Jest on przygotowywany raz na dziesięć lat dla każdego nadleśnictwa. Nie więcej i nie mniej. Dlatego praca polskich leśników przynosi wymierne, łatwe do policzenia efekty. Europejski Trybunał Obrachunkowy w raporcie opublikowanym w październiku 2021 r. nie tylko wskazał Lasy Państwowe jako przykład dobrych praktyk leśnych w skali europejskiej, w zakresie łagodzenia skutków zmiany klimatu. Zwrócił uwagę, że od 2005 roku w Polsce przybyło 259 000 ha lasu. To sukces, który trudno podważyć, skoro wskazała go niezależna instytucja unijna.

Warto dodać, że 24 listopada 2013 dyrektor generalny odebrał nagrodę UNESCO dla Lasów Państwowych, za wybitne osiągnięcia w dziedzinie ochrony środowiska. Ceremonia odbyła się w Rio de Janeiro podczas inauguracji Światowego Forum Nauki. Byliśmy pierwszą instytucją z branży leśnej na świecie, która otrzymała tę nagrodę – przypomina Magdalena Świtka, rzecznik Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach.

Dziś Lasy Państwowe odgrywają kluczową rolę w zachowaniu i ochronie naszych naturalnych zasobów leśnych. Rozwój tej instytucji od samego początku skupiał się na zrównoważonym zarządzaniu lasami, ochronie bioróżnorodności, monitorowaniu jakości gleby i wody oraz zapewnianiu mieszkańcom naszego kraju korzyści wynikających z dostępu do wielu form rekreacji, jak spacery, wędrówki, turystyka rowerowa czy zbieranie grzybów i jagód. Wszystkie te aspekty przynoszą korzyści ekonomiczne oraz poprawę jakości życia zwłaszcza mieszkańców terenów mocno zurbanizowanych, a do takich zalicza się teren województwa śląskiego.

W ciągu tych 100 lat Lasy Państwowe stały się jednym z najważniejszych podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie równowagi między eksploatacją lasów a ich ochroną.

Historia Lasów Państwowych jest ściśle związana z osobą Adama Loreta, pierwszego dyrektora tej organizacji. Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę w lasach należących do rodziny Branickich w Suchej niedaleko Żywca. W niepodległej Polsce związał swoją karierę z administracją państwową. W listopadzie 1920 r. objął stanowisko w Zarządzie Okręgowym Dóbr Państwowych w Warszawie. W 1925 r. stanowisko dyrektora Dyrekcji Lasów Państwowych w Warszawie. Niemal dziesięć lat później został pierwszym w historii LP dyrektorem naczelnym. Stanowisko to piastował od lutego 1934 r. aż do wybuchu II wojny światowej.

To w dużym stopniu zasługą Adama Loreta była integracja, a później uporządkowanie struktur Lasów Państwowych oraz wydanie przez prezydenta RP rozporządzenia o zagospodarowaniu Lasów Państwowych. Dzięki niemu została przeprowadzona inwentaryzacja zasobów leśnych, powołano pierwsze parki narodowe, które były jednostkami specjalnymi Lasów. W nowo powstałym Instytucie Badawczym LP, funkcjonował Oddział Rezerwatów, odpowiedzialny za tworzenie parków narodowych oraz rezerwatów. I tak w 1932 r. powołano Białowieski Park Narodowy, ale także wiele innych, m.in. Pieniński Park Narodowy czy też park w Czarnohorze – przekonuje Marek Mróz, naczelnik Wydziału Organizacji, Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych.

Jednocześnie Loret był współorganizatorem nowoczesnego przemysłu drzewnego, to z jego inicjatywy powstała Polska Agencja Drzewna „Paged”. Przedwojenne Lasy Państwowe były jednymi z najnowocześniejszych przedsiębiorstw w Europie.
Ochrona stanowi nieodłączny element strategii długoterminowego zarządzania lasami. Rygorystyczne przepisy i wewnętrzne regulacje Lasów Państwowych gwarantują, że setki tysięcy hektarów lasów otrzymuje ochronę na stałe. Działania związane z ochroną polegają m.in. na zabezpieczaniu obszarów ekologicznie wrażliwych oraz ochronie zagrożonych gatunków roślin i zwierząt.

Ponadto Lasy Państwowe prowadzą szeroko zakrojone prace związane z rekultywacją terenów zdegradowanych oraz odnawianiem lasów.

Poprzez zastosowanie nowoczesnych technologii, jak np. inwentaryzacja lasu za pomocą zdjęć satelitarnych i lotniczych, leśnicy są w stanie precyzyjnie monitorować i oceniać stan lasów. Dzięki temu można lepiej planować działania związane z eksploatacją, sadzeniem nowych drzew i ochroną różnorodności biologicznej. Szczególną uwagę zwraca się na zwiększenie udziału gatunków rodzimych w składzie lasów oraz poprawę genetyczną drzewostanu tak, aby zwiększyć jego odporność na szkodniki i choroby – mówi Marek Mróz.

Leśnicy każdego roku sadzą w Polsce pół miliarda drzew, a to oznacza, że co minutę sadzonych jest ich aż tysiąc. Tylko w tym roku na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach przybyło niemal 26 mln drzew i krzewów, takich gatunków jak: sosna, świerk, buk, dąb, lipa, brzoza, jodła, modrzew, grab, jawor, olcha ale także jabłoń, grusza, dereń i śliwa tarnina. Przywracamy naturze chronionego jarzęba brekinię i cisa.

Chociaż wciąż najważniejszym gatunkiem jest sosna, to jej udział w nasadzeniach nie przekracza już dzisiaj 60 proc. Zwiększa się zatem udział innych gatunków, głównie liściastych. Leśnicy odchodzą od monokultur, dostosowując skład gatunkowy lasów, do naturalnego dla danego terenu.

Ważną rolę w budowie lasu odgrywa także wykorzystywanie jego naturalnej zdolności do odnawiania się. Leśnicy pomagają młodemu pokoleniu sterując ilością światła docierającą do dna lasu. Odnowienia naturalne, to kolejne miliony drzew, które nie są ujmowane w statystykach.

W województwie śląskim lasy stanowią już niemal 33 proc. powierzchni, a tuż po II wojnie światowej było ich niespełna 21 proc. Udział lasów liściastych przekracza dzisiaj 28 proc. W pierwszej dziesiątce najbardziej zielonych miast w Polsce, biorąc pod uwagę powierzchnię lasów, parków, zieleńców, terenów zieleni osiedlowej w stosunku do ogólnej powierzchni miasta znalazły się aż trzy nasze miasta: Katowice, Jaworzno i Tychy.

Co roku zapraszamy mieszkańców regionu na wspólne sadzenie drzew z leśnikami. Po krótkim przeszkoleniu z techniki sadzenia każdy może spróbować swoich sił. Lasy sadzą członkowie lokalnych stowarzyszeń, pracownicy dużych i małych firm, harcerze, samorządowcy, ale także spontanicznie mieszkańcy regionu, którzy często na akcje sadzenia albo wymiany makulatury, butelek czy opon za sadzonkę, przychodzą całymi rodzinami – wyliczają leśnicy.

Dużym odzewem cieszą się cykliczne akcje: #sadzimMY, której patronuje Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej czy akcja rozdawania sadzonek z okazji „Dnia Drzewa”, Święta Leśnika czy Dnia Niepodległości. Rocznie miliony drzew trafiają do rąk mieszkańców, którzy mają okazję posadzić swoje drzewo w ogrodzie, na miedzy czy w parku.

Coraz częściej są sadzone dęby, jesiony, klony, jawory, wiązy, a także brzozy, buki, olchy, topole, graby, osiki, lipy, wierzby i sporo gatunków biocenotycznych m.in. drzew i krzewów owocowych, które stanowią rezerwuar pokarmowy dla zwierząt leśnych.
Leśnicy z Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach nie zapominają o gatunkach chronionych. Sadzonki jarzębu brekinii wyhodowane zostały z nasion w szkółce Nadleśnictwa Ustroń. To jedno z najrzadszych, bardzo osobliwych i pięknych drzew leśnych. Nazywane jest również brzękiem, jarzębiną klonową, bereką, czy na Pomorzu gruszą klonową. Należy do rodzimych gatunków śródziemnomorskiego pochodzenia. Brekinia trafiła do lasów Nadleśnictw: Katowice, Kłobuck, Koszęcin, Rudy Raciborskie i Ustroń.

Cis pospolity został niemal całkowicie wyparty z terenów zielonych. Dlatego Lasy Państwowe uruchomiły „Program ochrony i restytucji cisa pospolitego w Polsce”, którego zadaniem jest zwiększanie populacji tego gatunku oraz zachowanie puli genowej miejscowych pochodzeń cisa.

Tutaj sukcesami mogą pochwalić się m.in. Nadleśnictwa: Gidle, Herby, Lubliniec, Rudy Raciborskie, Siewierz, Ustroń.
Prowadzone przez leśników nasadzenia tych cennych gatunków dają mu szanse na ich powrót do polskich lasów.

Drewno jest jednym z najstarszych i najważniejszych surowców narzędziowych konstrukcyjnych i energetycznych w historii ludzkości. Przez wieki było używane do wytwarzania budynków, mebli, artykułów codziennego użytku i wielu innych przedmiotów. Bez niego rozwój cywilizacji byłby niemożliwy, a nasze życie mniej komfortowe i praktyczne.

Niezależnie od epoki drewno zawsze miało szerokie zastosowanie. Pierwsi ludzie używali go do budowy schronień, broni i narzędzi, a także jako paliwo do ogrzewania i gotowania. Od tamtego czasu drewno znalazło miejsce w różnorodnych dziedzinach życia. Obecnie jest nadal jednym z najpopularniejszych surowców na świecie, znalazło zastosowanie w przemyśle budowlanym, meblarskim, papierniczym opakowaniowym i wielu innych - wylicza Magdalena Świtka i dodaje, że jedną z największych zalet drewna jest jego wszechstronność. Każdy rodzaj drewna ma swoje unikalne cechy, które wpływają na jego zastosowanie. Drewno liściaste, takie jak dąb czy buk, jest zwykle twarde i wytrzymałe, dlatego stosuje się je w konstrukcjach nośnych i meblach. Drewno iglaste, takie jak sosna czy świerk, jest bardziej elastyczne i lekkie, dlatego często jest wykorzystywane w budowie domów, skrzynek czy palet.

Drewno ma wiele zalet zarówno dla producentów, jak i użytkowników. Jest stosunkowo tani, dostępny i łatwy w obróbce. Może być wycinane, cięte, szlifowane, wiercone, klejone i malowane, dając nieograniczone możliwości projektowania.

Drewno, to naturalny, odnawialny i przyjazny dla środowiska materiał. Jego wykorzystanie zmniejsza emitowanie dwutlenku węgla, a produkty z drewna są biodegradowalne i mogą być recyklingowane. Współczesna technologia przyczyniła się do dalszego rozwoju wykorzystania drewna. Jest teraz poddawane różnym procesom obróbki, takim jak suszenie, impregnacja termiczna lub chemiczne utwardzanie, aby polepszyć jego trwałość i odporność na czynniki atmosferyczne, owady i grzyby – wylicza dyrektor Damian Sieber.

Jednym z najciekawszych aspektów drewna jest jego estetyka. Naturalna tekstura, kolor i wzory drewna nadają wnętrzom i przedmiotom niepowtarzalny urok. Drewniane meble, podłogi czy dodatki do domu tworzą ciepłą i przytulną atmosferę, przynosząc jednocześnie kawałek natury do naszych wnętrz.

Wraz z postępem technologicznym i świadomością ekologiczną drewno jest również coraz częściej stosowane jako surowiec odnawialny i niskoemisyjny w produkcji energii. Biomasa drzewna jest stosowana do wytwarzania ciepła, elektryczności i biopaliw, co przyczynia się do redukcji emisji szkodliwych substancji i walki ze zmianami klimatycznymi.

Drewno jest surowcem wszech czasów, który mimo upływu lat nadal odgrywa kluczową rolę w naszym życiu. Jego wszechstronność, trwałość, łatwość obróbki, estetyka i przyjazność dla środowiska sprawiają, że jest niezastąpione. Drewno kontynuuje swoją drogę jako jeden z najbardziej wartościowych i wszechstronnych surowców, nadal inspirując projektantów i artystów na całym świecie.

Jak plastyczny jest to materiał, niech świadczy fakt, że powstały również nowe produkty z drewna, takie jak drewniano-polimerowe, kompozyty, które łączą zalety drewna i tworzyw sztucznych.

Warto podkreślić znaczenie edukacji i informowania społeczeństwa na temat roli i działalności Lasów Państwowych. Celem jest stworzenie świadomości, że każdy ma udział w ochronie lasów i że korzyści, jakie czerpiemy z lasów, wymagają odpowiedzialności i troski. Prowadzimy różnorodne programy edukacyjne, szkolenia, warsztaty oraz inicjatywy społeczne, które mają na celu zwiększenie świadomości ekologicznej i promowanie zrównoważonego stylu życia.

- Jesteśmy przekonani, że w kolejnych 100 latach istnienia Lasów Państwowych, będziemy nadal pracować nad innowacjami i zmianami, które pomogą w zachowaniu naszego dziedzictwa leśnego dla przyszłych pokoleń. Lasy Państwowe będą nadal odgrywać ważną rolę w budowaniu zrównoważonej przyszłości – podsumowuje dyrektor Damian Sieber.

Aby lepiej zrozumieć pracę leśników, warto w weekend wybrać się na jeden z serii pikników rodzinnych organizowanych przez leśników w ramach obchodów 100. rocznicy powstania Lasów Państwowych. Ich hasło przewodnie: Drewno, surowiec wszech czasów. To doskonała okazja, aby nie tylko miło spędzić czas, ale także porozmawiać z leśnikami na temat ich pracy.

Najbliższe imprezy plenerowe planowane w ramach cyklu „Drewno, surowiec wszech czasów” w regionie:

• 26 sierpnia – Krupski Młyn
• 9 września – Zabrze-Grzybowice
• 10 września – Toszek
• 16 września – Zbrosławice
• 17 września – Pilchowice
• 23 września –Tarnowskie Góry-Strzybnica
• 23 września – Szczekociny
• 24 września – Rudziniec
• 6 października - Gliwice

Więcej informacji, szczegółowa lokalizacja, jak dojechać oraz jakie atrakcje przygotowali leśnicy w ramach danego wydarzenia, znajdą Państwo na Facebooku Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach. Warto śledzić ten profil, bo jest tam mnóstwo informacji, relacji i zaproszeń na wydarzenia organizowane lub współorganizowane przez leśników.

Lucjan Dereń