Bezsenna noc jako antydepresant? Na niektórych to działa! Badania pokazują, że to rodzaj „resetu” dla mózgu, co widać też w jego skanach

Źle przespana noc to zwykle źródło zmęczenia i złego humoru, nie mówiąc już o sytuacji, gdy ani na chwilę nie możemy zmrużyć oka. Zdarza się też jednak, że taka sytuacja ma całkiem przeciwne działanie.

Paradoks, który obserwowano już wcześniej, zbadano obecnie nie tylko za pomocą testów psychologicznych, ale też skanów mózgu. Podjęli się tego eksperci z Perelman School of Medicine, która należy do Uniwersytetu Pensylwanii. Wyniki swoich prac opisali w czerwcu 2023 r. na łamach „Proceedings of the National Academy of Sciences” (PNAS).

Naukowcy ci już wcześniej odkryli terapeutyczną moc deprywacji snu, opisując 5 lat temu wyniki pierwszej analizy badań poświęconych zagadnieniu z 30 lat. Znaleźli wtedy dowody na szybką poprawę objawów depresyjnych u około połowy pacjentów zarówno w przypadku całkowicie nieprzespanych nocy (36 godzin nieprzerwanej aktywności) lub częściowego pozbawienia snu (3-4 godziny spania i 20-21 godzin aktywności).

Czytaj też: Czy można spłacić dług snu? Sprawdź, jak naprawić szkody zdrowotne po zarwanej nocy

Chcąc dowiedzieć się, dlaczego niektóre osoby otrzymują pozytywnego „kopa” ze skądinąd negatywnego zdarzenia, naukowcy przyjrzeli się aktywności elektrycznej określonych regionów mózgu. Do tego celu wykorzystali badanie spoczynkowego rezonansu magnetycznego (fMRI), czyli wykonywane, gdy uczestnicy nie wykonywali żadnych zadań umysłowych.

Eksperymenty, które przeprowadzono w Clinical Translational Research Center, składały się z trzech badań spoczynkowego fMRI mózgu, wykonywanych przez pięć kolejnych dni. Wzięło w nich udział 30 osób z depresją, 38 zdrowych i 16 stanowiących grupę kontrolną, którym pozwolono na sen bez przerw.

Pierwszy, bazowy skan aktywności mózgu, pochodził poranka dnia 2. po normalnie przespanej nocy. W grupie pozbawionej snu uczestnikom wykonano drugi skan o poranku dnia 3., czyli po bezsennej nocy. Następnie wszystkim osobom pozwolono na dwie noce nieprzerwanego snu, zanim wykonano ostatnie badanie rano w dniu 5.

W efekcie dla każdego z uczestników otrzymano w sumie po 210 skanów. Od 2. do 5. dnia wszystkie osoby co 2 godziny wypełniały także skróconą wersję testu zwanego Profilem Nastroju (ang. Profile of Mood States, POMS), która składa się z 37-pytań.

Tak, jak się spodziewano, bezpośrednio po bezsennej nocy większość uczestników badania wykazała pogorszenie nastroju. U trzynastu pacjentów z depresją (43 proc.) doszło jednak do poprawy humoru, podczas gdy pozostali odczuli przeciwny efekt albo nie dostrzegli żadnego.

Następnie, już po dobrze przespanej nocy, poprawę nastroju odnotowano już u 20 osób z depresją (prawie 67 proc.), podczas gdy stan pozostałych uległ pogorszeniu lub pozostał bez zmian.

Czytaj: Niedosypianie tuczy! Na groźne zmiany nie trzeba długo czekać

W badaniu skutków deprywacji snu wykazano także poprawę funkcjonowania ważnych obszarów mózgu, co zaobserwowane na podstawie skanów jego aktywności. Jednorazowy epizod całonocnej aktywności prowadził do poprawy łączności nerwowej pomiędzy ciałem migdałowatym a korą przedniego zakrętu obręczy (ACC).

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Stronę Zdrowia codziennie. Obserwuj StronaZdrowia.pl!

Ciało migdałowate to ośrodek mózgowy zaangażowany m.in. w prymitywną reakcję stresową „walka lub ucieczka”. Przetwarza bodźce budzące lęk i informujące o zagrożeniu, dając innym częściom mózgu sygnał do działania. Natomiast kora przedniego zakrętu obręczy to region związany zarówno z „emocjonalnym” limbicznym układem nerwowym, jak i „poznawczą” korą przedczołową. Pełni m.in. ważną rolę w kontroli i regulacji stanów emocjonalnych.

Efekt lepszej komunikacji między tymi obszarami zauważono u niektórych osób jednocześnie z poprawą nastroju, zarówno wśród pacjentów z zaburzeniami depresyjnymi, jak i uczestników zdrowych. Wzrost łączności pomiędzy ciałem migdałowatym i ACC był znaczny, jednak odnotowano go również w przypadku braku poprawy nastroju.

Nowe odkrycie sugeruje, że łączność neuronów w sieci ciało migdałowate-ACC może być odzwierciedleniem odporności na zaburzenia nastroju po utracie snu. To z kolei nowy potencjalny cel dla interwencyjnych terapii przeciwdepresyjnych.

Według autorów badania różnice w indywidualnej reakcji na pojedynczą bezsenną noc mogą być związane ze zmianami długości fazy REM snu, tzw. fazy szybkich ruchów gałek ocznych. U osób z depresją już wcześniej wykazano zaburzenia snu REM. Całkowity brak tego etapu w przypadku nieprzespanej nocy może u niektórych pacjentów zapewniać poprawę działania ciała migdałowatego, a co za tym idzie – efekt przeciwdepresyjny. Naukowcy przestrzegają jednak, by do czasu końcowych ustaleń nie stosować tej metody samodzielnie, bez porozumienia z lekarzem.