Tarnogórski Szyb Staszic zyska drugie życie. To będzie prawdziwa perełka Górnego Śląska. Podpisano umowę

We wtorek 5 marca, podpisano kilkustronną umowę powołującą do życia nową instytucję kultury w Tarnowskich Górach pn. Szyb Staszic. To efekt wcześniejszych uzgodnień po stronie miasta i województwa śląskiego, którego jednym z kroków było podpisanie w grudniu ubiegłego roku listu intencyjnego o utworzeniu instytucji kultury. Udział w przedsięwzięciu ma ponadto Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej oraz Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów, które jest właścicielem i użytkownikiem stacji.

Zdaniem Jakuba Chełstowskiego, marszałka województwa śląskiego, utworzenie instytucji kultury pozwoli na zachowanie dziedzictwa dla przyszłych pokoleń. Pozwoli to także wzmocnić pozycję turystyki postindustrialnej w województwie śląskim.

- Zawsze takie decyzje wzbudzają swego rodzaju kontrowersje - czy województwo powinno wspierać kolejne instytucje kultury. Przy uchwalaniu budżetu pojawia się dyskusja, ile środków wydajemy na tego typu przedsięwzięci. Jak widać po tych działaniach, współprowadzenie instytucji kultury, to dla województwa zdecydowanie lepszy model, niż samodzielne prowadzenie. To będzie perełka dla kolejnych pokoleń, nasze dziedzictwo industrialne. Dzisiaj wygląda to jak wygląda, ale miejsce to odzyska swój dawny blask. Kolejne pokolenia będą mogły zobaczyć jak zmieniał się Śląsk i jak dbamy o nasze dziedzictwo - podkreślał Jakub Chełstowski, marszałek województwa śląskiego.

Z utworzenia instytucji kultury, radości nie kryje również Arkadiusz Czech, burmistrz Tarnowskich Gór. Jak podkreślał, miasto chce, aby kolejna część obiektów o znaczeniu historycznym została otoczona odpowiednią i wspólną opieką i udostępniona zwiedzającym.

- Dom buduje się począwszy od fundamentów. Śląsk, w tym kształcie, w którym go dzisiaj znamy, nie powstałby gdyby nie woda stąd, z Tarnowskich Gór. Dziś chcąc pokazać te XIX-wieczne obiekty szerszej publiczności, tworzymy instytucję kultury. Za 10-15 lat, po zainwestowaniu kilkudziesięciu milionów złotych, będziemy tutaj w Tarnowskich Górach mieli kolejny obiekt dla wszystkich, tego typu jak Kopalnia Srebra czy Sztolnia Czarnego Pstrąga - podkreślał Arkadiusz Czech, burmistrz Tarnowskich Gór.

Jak mówił Zbigniew Pawlak, prezes Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, utworzenie instytucji kultury to nic innego jak wypełnienie zobowiązania złożonego przy wpisie na Listę światowego dziedzictwa UNESCO z 2017 roku.

- Świat uznał ten obiekt za tak ważny, żeby go chronić dla przyszłych pokoleń. On naprawdę znajduje się na tej samej liście co egipskie piramidy czy Tadź Mahal. Ten obiekt wpłynął na rozwój ludzkości. Ratował ludność aglomeracji śląskiej. Nie będziemy rozpoznawani, jeśli nie zachowamy swojego dziedzictwa, zarówno materialnego, jak i niematerialnego. Jeśli pomyślimy ile zakładów zginęło w naszym pokoleniu, które wpłynęły na rozwój ludzkości, a potem wydajemy ogromne pieniądze, żeby cokolwiek ratować. Zastanówmy się ile zginęło hut, kopalń i już nie będziemy ich widzieć - wskazywał Zbigniew Pawlak.

Utworzenie instytucji kultury pozwoli na podjęcie działań mających na celu renowację Szybu Staszic i udostępnienia obiektu w celach turystycznych. To jednak będzie wymagało czasu, ale i sporych nakładów finansowych.

- Oczywiście są to drogie prace i będą wymagały sporych nakładów finansowych. Wszystkie prace, które związane są z zabytkami zawsze są drogie i tu inaczej nie będzie. Z drugiej strony te dziedzictwo jest niesamowite. Jestem przekonany, że za rok, dwa, trzy miejsce to będzie się zmieniało i przyciągało. Jeżeli chcemy mieć coś na dobrym poziomie, to musimy do tego "włożyć". 1,5 mln zł ze strony województwa i kolejne 1,5 mln zł ze strony miasta, to daje łącznie 3 mln zł rocznie na taką niedużą instytucję, to dobre pieniądze - mówił Jakub Chełstowski dodając, że dzięki utworzeniu instytucji kultury, będzie możliwe wnioskowanie o celowe dotacje na modernizację obiektu.

W sumie, w latach 2024-2028, zarówno województwo śląskie, jak i miasto ma przeznaczać na działalność Szybu Staszic po 7,5 mln zł. Swoją część ma dołożyć również stowarzyszenie.

Szyb Staszic znajduje się na ogrodzonym terenie dawnej Stacji Wodociągowej w Tarnowskich Górach, nieopodal Szybu Maszynowego. To obiekty, których podszybia łączą się z połączeniem trzech części Sztolni Głębokiej Fryderyk, zachodniej – do wylotu sztolni, północnej – poprowadzonej pod Park Miejski i południowo-wschodniej, która łącząc się z częścią zachodnią przy szybie Pomoc Szczęściu, tworzy pętlę.

Początkowo, Szyb Staszic nosił imię Adolf i został w roku 1796 wydrążony na głębokość 21 metrów. W 1814 roku pogłębiono go do 48 metrów. W tych okresach wykorzystywano go do transportu urobku z pobliskich komór wydobywczych. Na przełomie 1902 i 1903 roku Zakład Wodociągowy Staszic, wówczas jeszcze Wasserwerk Adolfschacht, został rozbudowany o nowe komory pomp, a szyb Adolf o przekroju beczkowym pogłębiony do 72 metrów.

Szyb Staszic i stacja wodociągowa była kluczowym elementem tarnogórskiego systemu odprowadzania wód podziemnych i udostępniania ich do celów bytowych. Na poziomie 50 metrów pod ziemią w Staszicu znajdują się m.in. hale dla maszyn z silnikami na parę sprężoną, napędzającymi pompy tłoczące wodę oraz maszyna parowa, na poziomie 70 metrów znajdziemy także studnie artezyjskie. Z uwagi na swoje walory historyczne, obiekt został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.